Memurun Aile Birliği Nedeniyle Tayin Hakkı
Günümüzde kamu sektöründe çalışan birçok memur, iş hayatı ile aile yaşamını dengeleme zorluğuyla karşı karşıya kalmaktadır. Bu zorluğa bir çözüm getirmeyi amaçlayan kanun koyucu, memurlara bazı şartların oluşması kaydıyla aile birliği nedeniyle tayin hakkı tanımıştır. Aile birliği bir kişinin evli olduğu eşi ve evlilikleri içinde doğan çocukları ile bir arada yaşama durumunu ifade etmekle bir ailenin fiziksel olarak aynı yerde yaşamasını, bir arada olmasını ve birlikte bir yaşam sürdürmesini sağlar. Aile birliğinin varlığı sosyal ve ekonomik açıdan birçok faydayı beraberinde getirmektedir. Aynı zamanda aile içi ilişkilerin güçlendirilmesi, çocukların eğitimine destek olunması ve ailenin bir arada daha sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesini teşvik eder. Aynı zamanda, aile birliği hakkı, ailenin sosyal ve duygusal ihtiyaçlarını karşılayabilmesine yardımcı olur. Tüm bu hususların varlığını tespit eden kanun koyucu da hem anayasal düzlemde hem de kanun ve yönetmeliklerle memura aile birliği nedeniyle tayin hakkını tanımıştır.
Memurun Aile Birliği Nedeniyle Tayin Hakkının Yasal Dayanağı Nedir?
Anayasa Hükümleri Bakımından:
Türk Anayasası’nda, memurun aile birliği nedeniyle tayin hakkı doğrudan belirtilmemektedir. Ancak, aile birliğinin korunması ve aile yaşamının güvence altına alınmasıyla ilgili bazı genel hükümler bulunmaktadır. Memurun aile birliği nedeniyle tayin hakkı, bu genel ilkelere dayandırılarak yasal düzenlemeler ve idari düzenlemelerle uygulanır. Türk Anayasası’nın 20. maddesi, herkesin özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini ve bu hakların ihlal edilmemesini garanti altına alır. Bu madde, memurların aile birliğinin korunmasını vurgular. “
Madde 20- Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.”
Anayasa’nın 10. Maddesi ise herkese kanun önünde eşit olarak hak ve hürriyetlerin tanınmasını öngörür. Memurların aile birliği nedeniyle tayin hakkının sağlanması, eşitlik ilkesi doğrultusunda aile yaşamını koruma amacını taşır.
Uygulamada, bazı personellerin aile birliği mazeretine dayalı yer değişikliği talepleri kabul görürken, aynı kurumda ve eşit durumda olan diğer bazı personellerin talepleri ise, kadro ve ihtiyaç gibi sebepler gösterilerek reddedilmektedir. Bu durumun, Anayasanın 10. maddesinde yer alan eşitlik ilkesine aykırılık teşkil edeceği açıktır.
Madde 10 – Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. “
Anayasada düzenleme altına alınan ve memurun aile birliği nedeniyle tahliye hakkının temel dinamiğini oluşturan düzenleme ise 41. maddedir. Anayasamızın 41. maddesi ile ailenin korunması hakkı düzenleme altına alınarak devlete aileyi koruma yükümlülüğü yüklenmiştir. Bu düzenleme çerçevesinde devlet, memura aile birliği nedeniyle tayin hakkı tanıyarak düzenlemenin gereğini yerine getirme amacı içerisindedir.
“Madde 41 – Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.”
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. Maddesinde Yer Alan Düzenlemeler Bakımından:
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesi, “Yer Değiştirmeler” başlığı altında memurların tayinlerini düzenleyen önemli bir hükümdür. Memurun aile birliği nedeniyle tayin hakkını düzenleyen hüküm ise ilgili maddenin 2. Fıkrasında düzenlenmektedir. Eş durumu mazeretine dayalı atamayı, “aile birliğini muhafaza etmek bakımından” yapılacak yer değişikliği olarak nitelendiren bu maddenin 2. fıkrasına göre, diğer eşin de devlet memuru olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyonun sağlanarak atama yapılacağı belirtilmiştir. Kanunun 72. maddesi, memurların aile birliği ilkesini korur. Bu ilkeye göre, memurların eşleri ve çocukları ile aynı yerde görev yapabilmeleri için gerekli tedbirler alınır. Yani, memurların aile birliği ilkesi doğrultusunda tayin talepleri değerlendirilir.
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikte Yer Alan Düzenlemeler Bakımından:
Devlet memurlarının yer değiştirme suretiyle atanmalarına ilişkin düzenlemeler ayrıca “Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik” ile düzenlenmiş bulunmaktadır. Yönetmeliğin amacı, kurumlarda çıkarılacak olan yönetmeliklerin çerçevesini belirlemek, bu çıkarılacak yönetmeliklere yön göstermektedir. Yönetmeliğin 12. Maddesi hangi durumlarda yer değiştirme talep edilebileceğini göstermektedir.
“Madde 12- Sağlık, aile birliği ve can güvenliği mazeretlerinin belgelendirilmesi halinde, hizmet bölgelerindeki ve/veya hizmet alanlarındaki zorunlu çalışma süreleri tamamlanmadan memurun isteği üzerine yer değiştirme suretiyle ataması yapılabilir.” Yönetmelik sadece hangi durumlarda yer değiştirme talebinin yapılabileceğini hüküm altına almakla kalmamış aynı zamanda memurun aile birliği nedeniyle tayini durumunda mazeretin devam ettiğini her yıl Ocak ayında kanıtlamasını zorunlu kılmıştır. “
Madde 12/2 – Sağlık ve aile birliği mazeretlerine dayalı olarak yer değiştirmeye tabi tutulan memur, mazeretinin devam ettiğini her yıl Ocak ayında alacağı belgeyle belgelendirmek zorundadır.”
Tayin Hakkının Koşulları ve Usulü
“Madde 14 – Aile birliği mazeretine dayanarak yer değişikliği memurun;
- Kamu personeli olan eşinin, kurum içi yer değiştirme suretiyle atanma imkânının olmaması veya mevzuatı uyarınca eşin zorunlu yer değiştirmeye tabi tutulan bir görevde bulunması durumunda bu kapsamdaki eşin bulunduğu yere,
- Eşlerin her ikisinin de aynı kurumda çalışıyor olması halinde, kurumun daha fazla hizmet ihtiyacı duyduğu yere,
- Eşlerin farklı kurumda çalışıyor olması halinde kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlamak suretiyle her iki kurumun da öncelikli hizmet ihtiyacının bulunduğu yere,
- Kamu personeli olmayan eşinin, talep edilen yerde başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak çalışmış ve halen çalışıyor olması halinde bu durumda olan eşin bulunduğu yere,
- Milletvekili, belediye başkanı, muhtar veya noter olan eşlerinin bulunduğu yere, atanması suretiyle yapılabilir. Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ya da birinci fıkranın (e) bendinde sayılan görevlerde bulunduğuna ilişkin belgeyi kurumuna ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu kanıtlayan belgenin de eklenmesi gerekir.
Kurumların Kendi Yönetmelikleri Açısından:
Aile birliği mazeretine dayalı yer değişikliği hakkına dair düzenlemeler esasen Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikte yer almakta olup, bu Genel Yönetmelik haricinde her Kamu Kurumları kendi Yönetmeliklerini çıkarmaktadır. Esas itibariyle, özel olarak çıkarılan bu Yönetmeliklerin Genel Yönetmeliğe uygun olması gerekir.
Aile Birliği Mazeretiyle Tayin Talebinin Reddinin İptali Davası Nedir?
Şartları oluşmuş ve mevzuata uygun olarak yapılan aile birliği nedeniyle tayin talebinin idare tarafından reddedilmesi halinde ilgili, ret kararının iptali talebiyle dava açabilmektedir. Bu davaya “Aile Birliği Mazereti Tayini Talebinin Reddinin İptali Davası” denilmektedir. Tayin talebinin reddi, niteliği itibariyle idari bir işlemdir. İdari işlemlere karşı İdare Mahkemelerinde iptal davası açılabilmektedir.
Memurların diğer tayin hakları konusunda detaylı bilgi sahibi olmak adına ”Memurların Eş Durumu Nedeniyle Tayin Hakkı” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
