Memur, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu (DMK) uyarınca devletin süreklilik arz eden işlerinde bu kanuna tabi olarak çalışan ve karşılığında maaş alan kamu görevlisidir. Memurlar, Devlet Memurları Kanunu’nun çizdiği esaslara göre tayin olurlar. Türkiye’de memurların iş yaşamı ile özel yaşamı arasında denge kurması her zaman önemli bir konu olmuştur. Tarihsel süreç içerisinde, kanun koyucu iş ve özel yaşam arasındaki bu dengeyi sağlamak için birçok farklı unsur göz önünde bulundurmuştur. Memurların eş durumu nedeniyle tayin hakkı da bu unsurlardan biridir. Memurların eş durumu nedeniyle tayin hakkı, aile birliğini koruma, iş hayatının ve aile yaşamının dengelenmesi açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu sebeple aile bütünlüğünü korumak isteyen kanun koyucu bu yönde düzenlemeler yapmıştır.
Memurların Eş Durumu Tayin Hakkı Nedir?
Memurların eş durumu tayin hakkı, evli memurların eşlerinin çalıştıkları yerlerdeki kamu kurumlarına atanmalarını veya tayinlerini kolaylaştıran bir haktır. Bu hak temel olarak Anayasamızın 41. Maddesinde düzenlenmiştir. Anayasamızın 41. Maddesine göre devlet, aileyi koruma yükümlülüğünü yüklenmiştir.
“Madde 41 – Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.”
Anayasamızla koruma altına alınacak kadar önemli olan bu düzenlemenin amacı, yukarıda da bahsettiğimiz üzere öncelikle aile birliğinin bir arada tutulması ve aile birliğinin bir arada tutulmasının sonucu olarak ortaya çıkan ekonomik ve sosyal sebeplerin sağlanmasıdır. Bu düzenleme ile beraber, aile parçalanmaktan kurtarılarak yani bir arada tutularak, ailenin huzur ve mutluluğu sağlanmakta aynı zamanda bu durumun sonucu olarak kamu görevlileri ailevi kaygılardan uzak bir şekilde kamu görevlerini hızlı, özverili ve sağlıklı bir şekilde yerine getirebilmektedir. Anayasanın 41. Maddesi ile koruma altına alınan bu hak, bazı durumlarda idare tarafından verilen eş nedeniyle tayin talebinin reddi kararı ile anayasaya aykırı olarak engellenmektedir. Bu durumda ilgili memur şartları var ise “Eş Durumu Tayini Talebinin Reddinin İptali Davası” ile hakkının yerine getirilmesini isteyebilmektedir.
Memurun Eş Durumu Nedeniyle Tayin Hakkı Talebi Usulü ve Şartları Nelerdir?
Memurların tayin isteme şart ve davaya dair esaslar 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “Yer Değiştirmeler” başlıklı 72. maddede düzenlenmiştir. Devlet Memurları Kanunu’nun 72. Maddesinin 2.fıkrasında yer alan düzenlemeye göre eşlerden biri farklı bir şehre atandığında, diğer eş, eş durumu nedeniyle tayin talep edebilir.
“Madde 72/2 – Yeniden veya yer değiştirme suretiyle yapılacak atamalarda; aile birimini muhafaza etmek bakımından kurumlar arasında gerekli koordinasyon sağlanarak memur olan diğer eşin de isteği halinde ataması, atamaya tabi tutulan memurun atandığı yere 74 ve 76’ncı maddelerde belirtilen esaslar çerçevesinde yapılır.”
Türkiye hizmet gerekleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak altı hizmet bölgesine ayrılmış olup bu bölgelerdeki gereksinimler dengeli olarak giderilecek bir şekilde memurların atamaları yapılmaktadır. Bu bölgeler şartlar ve ihtiyaçları bakımından benzer illerin bir araya getirilmesi ile birlikte oluşturulmuştur.
6 Hizmet Bölgesi Hangileridir ?
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik ile düzenlenen 1 sıralı cetvel uyarınca bu altı bölge aşağıdaki illeri kapsamaktadır.
1.Bölge: Adana, Ankara, Bursa, Gaziantep, İçel, İstanbul, İzmir, Kocaeli.
2.Bölge: Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Denizli, Edirne, Kayseri, Tekirdağ, Konya, Manisa, Muğla, Sakarya, Antalya, Hatay, Zonguldak, Eskişehir, Yalova.
3.Bölge: Afyonkarahisar, Bilecik, Bolu, Burdur, Düzce, Giresun, Isparta, Kütahya, Ordu, Osmaniye, Rize, Samsun, Kırklareli, Trabzon, Uşak, Bartın, Karabük, Kırıkkale.
4.Bölge: Amasya, Çankırı, Çorum, Kastamonu, Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Sinop, Tokat, Yozgat, Aksaray, Karaman, Kilis.
5.Bölge: Artvin, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Kahramanmaraş, Malatya, Sivas, Şanlıurfa, Diyarbakır.
6.Bölge: Adıyaman, Ağrı, Bingöl, Bitlis, Hakkâri, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Tunceli, Ardahan, Iğdır, Batman, Şırnak, Gümüşhane, Bayburt, Van.
Tayin Talebinin Kabulü İçin Gerekli Şartlar Nelerdir ?
Devlet Memurları Kanunu’nun 72. Maddesine göre tayin talebinin kabul edilmesi için gerekli olan şartları sıralamak gerekmektedir.
• Tayinin yeniden atama veya yer değiştirme suretiyle yapılan bir atama olması,
• Kurumlar arasında, atanacak olan eşe uygun bir pozisyon olması,
• Diğer eşin atama isteminde bulunması,
• Atanacak diğer eş memurun da 657 Sayılı DMK’ nin 74. ve 76. maddelerindeki esaslara göre atanması gerekmektedir.
Yukarıda yer alan şartların gerçekleşmesi halinde idare, eş durumu nedeniyle tayin talebini kabul etmelidir. Yerleşik Danıştay içtihatları gereğince, şartların bulunması halinde talebin kabulü Anayasa tarafından koruma altına alınan ailenin korunması hakkının tezahürü olarak hukuki bir zorunluluktur. Şartlar bulunmasa dahi talebin kabul edilebileceği bu ilkeye dayanarak söylenebilmektedir. Şartların gerçekleşmesi halinde talebin reddi halinde ilgili tarafından iptal davası açılabilecektir.
Eşlerden Birinin Memur Olmaması Durumunda Memur Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talep Edebilir Mi?
Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelik’ in 14. maddesinde yapılan değişiklikle eş durumu nedeniyle tayin için eşlerin her ikisinin de memur olması zorunluluğu kaldırılmıştır.
“DMYDSAİY Madde 14 – Aile birliği mazeretine dayanarak yer değiştirme isteğinde bulunan memur, eşinin kamu kurum ve kuruluşlarında kamu personeli olarak çalıştığına veya atanmayı talep ettiği yerde eşinin başvuru tarihi itibarıyla son iki yıl içinde 360 gün sosyal güvenlik primi ödemek suretiyle kendi adına veya bir hizmet akdi ile işverene bağlı olarak halen çalıştığına ilişkin belgeyi kurumuna ibraz etmekle yükümlüdür. Ayrıca yer değiştirme başvurusuna, evlilik durumunu belgenin de eklenmesi gerekir.”
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Şartları Oluşmadığında Eşin İzin Hakkı Var Mıdır?
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 72. maddesine göre, “Atamaya tabi tutulan memurun atandığı yerde eşinin atanacağı teşkilatın bulunmaması ya da teşkilatı olmakla birlikte niteliğine uygun bir görev bulunmaması halinde;” talep eden eşe görev süresi ile sınırlı olmak üzere aşağıdaki şartlarla izin verilebileceği düzenlenmiştir. İzin verilenlere, aylık (taban ve kıdem aylığı dâhil), ek gösterge, zam ve tazminatlarının karşılığı olarak; kanuni kesintiler düşüldükten sonraki, net miktarının, eşleri;
• Olağanüstü Hal Bölgesine dâhil illerle bu illere mücavir olarak belirlenen illerde görevli olanlara % 60’ı,
• Kalkınmada 1. derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 50’si,
• Kalkınmada 2. derecede öncelikli yörelerde görevli olanlara % 25’i
Eşleri diğer yörelerde görevli olanlar ise ücretsiz izinli sayılır.
Eş Durumu Nedeniyle Tayin Talebinin Reddinin İptali Davası Nedir?
Şartları oluşmuş ve mevzuata uygun olarak yapılan eş durumu nedeniyle tayin talebinin idare tarafından reddedilmesi halinde ilgili, ret kararının iptali talebiyle dava açabilmektedir. Bu davaya “Eş Durumu Tayini Talebinin Reddinin İptali Davası” denilmektedir. Tayin talebinin reddi, niteliği itibariyle idari bir işlemdir. İdari işlemlere karşı İdare Mahkemelerinde iptal davası açılabilmektedir. İptal davası açma süresi 60 gündür. Bu 60 günlük süre, ret kararının kişiye tebliğ edilmesini takip eden günden itibaren başlar. 60 gün içinde dava açılmazsa dava hakkı düşer. Bu nedenle sürenin dikkatli takip edilmesi gerekir.
Eş durumu nedeniyle tayin talebinin reddinin iptali davaları özel uzmanlık gerektiren alanlardan olduğundan avukat desteği alınması önerilir.
